De exit als verrassingsmanoeuvre

Oef, klonk het uit vele monden tegelijk zondagavond. De extreem linkse partij Syriza was er niet in geslaagd de grootste partij van Griekenland te worden.

Het gevaar dat er snel een radicale afwijzing zou komen van het tweede saneringsprogramma dat de trojka (ECB, EU en IMF) had onderhandeld met de vorige Griekse regering, was van de baan. De partij Nieuwe Democratie (ND) haalde de hoogste score en meteen kon haar voorman Antonis Samaras van start gaan met zijn poging om een coalitieregering op de been te brengen. Het lijkt vast te staan dat hij daarvoor kijkt naar Pasok, de traditionele socialistische partij.

Zowel ND als Pasok wil werk maken van het omstreden tweede saneringsprogramma, maar ze willen het allebei wel heronderhandelen. Bewindsvoerders uit de eurozone wringen zich in bochten om die heronderhandelingen anders te noemen, maar het heeft er alle schijn van dat er wel degelijk onverkort heronderhandeld zal worden. Mogelijkheden zijn lagere rentevoeten op de leningen voor Griekenland, langere terugbetalingstermijnen, extra investeringen van de Europese Investeringsbank en meer tijd voor Griekenland om de begrotings- en schulddoelstellingen te halen.

Europa opent hiermee een doos van Pandora. Mensen als Samaras en Pasok-voorman Evangelis Venizelos zijn lepe onderhandelaars, om het beleefd uit te drukken. Zij deinzen er niet voor terug blufpoker te spelen en via impliciete dreiging met argumenten als “denk goed na over de gevolgen als je ons niet tegemoetkomt” uit te pakken. De Grieken mogen dan erg behoevend en afhankelijk van financiële hulp van de trojka zijn, het ontbreekt hen niet aan de koelbloedigheid en de dash om Machiavelli te doen likkebaarden.

Het grootste probleem voor Europa en Griekenland is dat zelfs een versoepeld saneringsprogramma uiteindelijk geen soelaas zal brengen. Het ontbreekt de Griekse economie, die nu in het vijfde jaar van recessie zit, aan groei-elan. En ook dat is beleefd uitgedrukt. Ruim een derde van de private sector van de Griekse economie werd in de voorbije jaren weggemaaid. De werkloosheid treft nu officieel 22 procent van de beroepsbevolking, maar in werkelijkheid is het ongeveer 35 procent. De wanhoop van de doorsnee-Griek is recht evenredig met de vernedering die hij ervaart.

Ook een versoepeld saneringsprogramma zal de economie verder de dieperik in jagen. Griekenland verzeilt dan in een sociaaleconomisch totaal uitzichtloze situatie die haar effect op de maatschappelijke stabiliteit en finaal ook op het democratische bestel niet zal missen. Zo’n catastrofe kan enkel worden vermeden als, tegelijk met de onvermijdelijke sanering van de binnenlandse economie (met inderdaad besparingen, belastingverhogingen en structurele hervormingen) ook opnieuw een groeiperspectief gecreëerd kan worden. Niet over één, twee of drie jaar zoals de diehards van het saneringsprogramma voorhouden, maar hier en nu.

Een onmiddellijk groeiperspectief kan er enkel komen via een massieve devaluatie van de Griekse munt, en dat kan enkel als het land uit de eurozone stapt. Technisch is dat perfect mogelijk. De mate van besmetting naar andere probleemlanden hangt volledig af van de manier waarop de ‘Grexit’ wordt georganiseerd. De prestaties van de Europese bewindslui in de voorbije twee jaar zijn in dat verband niet echt geruststellend. Maar voor Griekenland is er geen andere optie meer. Tenzij een permanente subsidiekraan vanuit Europa, maar dat zal Duitsland niet laten gebeuren.

Nu is het moment om te handelen, hoewel velen geloven dat door de uitslag van de Griekse verkiezingen een exit niet meer aan de orde is. Zo’n operatie moet niet enkel technisch goed voorbereid worden (vers geld drukken in het uiterste geheim, kapitaalcontroles installeren, banken sluiten…), ze dient ook bij voorkeur bij verrassing te gebeuren. Dan is er de minste kans op nieuwe complicaties zoals een nog intensievere kapitaalvlucht. Als tegelijk de resterende eurolanden met een geloofwaardig plan voor een echte politieke unie komen, is de crisis in de eurozone zogoed als voorbij.