Bernanke-remedie verergert kwaal

Afscheidnemend Fed-voorzitter Ben Bernanke zit gevangen in een zelfgemaakte kooi. Wachten met afbouw van het huidig beleid is de optie van de angst. Het zal de storm achteraf enkel maar heviger maken.

Er zijn nog te veel onzekerheden omtrent het economisch herstel en dus moeten we blijven doorgaan met het monetaire beleid zoals tot nu toe gevoerd. Zo luidde in essentie de boodschap van Ben Bernanke, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank (de Federal Reserve, Fed), na de beraadslaging van zijn directiecomité. De Fed gaat dus onverminderd door met de aankoop van 85 miljard dollar per maand aan staatsobligaties en ander waardepapier. De bedoeling is om met die continue injecties aan liquiditeiten de lange termijn-rentevoeten laag te houden en zodoende bij te dragen aan het herstel van de economie.

Dit zogenaamde QE-beleid (quantitative easing) beleid kan moeilijk een succes genoemd worden. De groei van de Amerikaanse economie is in verhouding tot de monetaire epo die wordt toegediend mager en eerder opnieuw stilvallend dan wel oppikkend. De daling van de werkloosheidsgraad tot 7,2% hangt veel meer samen met het massaal afhaken van Amerikanen op de arbeidsmarkt dan wel met de creatie van nieuwe jobs. Bernanke en de Fed stelden altijd in het vooruitzicht dat de werkloosheid tot 6,5% diende te dalen vooraleer er van een echte omslag in het monetaire beleid sprake kan zijn. Men zit daar nu redelijk dicht bij maar wel op een maatschappelijk weinig aantrekkelijke wijze.

Het gebrek aan succes van het QE-beleid naar de reële economie toe brengt hoe langer hoe meer de “andere” gevolgen van dit beleid aan de orde. Als tegenpost van de aankopen door de Fed verricht, ontstaat er een massa aan liquiditeiten. Tot op heden veroorzaakte dat nog geen klassieke inflatie onder de vorm van prijsstijgingen van goederen en diensten. Waar het QE-beleid wel voor zorgde, is zeepbellen. Wat er zich vandaag ontwikkelt op de aandelenmarkten is in hoge mate een zeepbel aangedreven door de constante geldcreatie van de Fed. Idem dito voor wat zich afspeelt inzake de prijzen van landbouwgronden in de VS. Een stuk van het herstel van de Amerikaanse huizenmarkt vertoont, opnieuw, duidelijk kenmerken van speculatieve impulsen. Op zoek naar hogere rendementen vloeide in het verleden ook veel van de Fed-stimulus naar groeilanden met alle gevolgen vandien voor die hun interne stabiliteit en hun wisselkoersen.

In mei van dit jaar probeerde Bernanke de afbouw van zijn extreem monetair beleid op gang te trekken (de zogenaamde tapering). De markten reageerden erg negatief en Bernanke krabbelde terug. De beslissing van gisteren is de definitieve bevestiging van die terugkrabbeling. Bernanke en de Fed zetten zichzelf nu schaakmat. Het gevoerde beleid produceert magere resultaten en alsmaar meer dreigende negatieve neveneffecten. De belangrijkste van de onzekerheden waar Bernanke het over heeft, slaat op het verdere parcours van het Fed-beleid. Iedereen weet dat je dit op een bepaald moment moet omdraaien en door die beslissing vooruit te duwen, verhoogt men de onzekerheid. Het is dus bijzonder paradoxaal dat Bernanke en de Fed met hun beleidsbeslissingen de onzekerheid die ze willen bestrijden net verder verhogen.

Centrale bankiers zijn het aan hun métier verplicht om altijd zeer zelfbewust en behept met grote wijsheid over te komen. Een vleugje mystiek rond hun beroep en hun handelingen komt daarbij altijd goed van pas. Mensen als Ben Bernanke en Mario Draghi, de voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB), spelen die rol nagenoeg perfect. De geschiedenis leert evenwel dat de rest van de gemeenschap zich daar al te vaak op miskijkt. Centrale bankiers zijn mensen van vlees en bloed die soms iets meer weten dan anderen maar even goed regelmatig met hun beslissingen door de mand vallen. Vaak blijkt dat echter pas lange tijd later, onder meer omdat beslissingen inzake monetaire beleid soms veel tijd nodig hebben om door te werken in de rest van de economie.

Ben Bernanke zit gevangen in een zelfgemaakte kooi. De man beseft als geen ander dat zijn beleid faalt. Hij mag grote verdienste claimen voor wat hij in 2008-09 deed, namelijk het financieel systeem redden van de complete implosie. Hoe langer hij wacht met de afbouw van zijn QE-beleid, hoe groter de onzekerheden rond de gevolgen van die afbouw. Nu het er steeds meer op lijkt dat Janet Yellen, huidig ondervoorzitter van de Fed, Bernanke zal opvolgen begin volgend jaar zou het wel eens nog geruime tijd kunnen duren eer de ommekeer in het beleid van de Fed er komt.