‘Waarom Donald Trump echt gevaarlijk is’

Als iemand zo lang en zo succesvol een type kan spelen, dan is er meer dan rook. Dan zie je smeulende as. Dat zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Bij het opruimen vond ik een cartoon van tien jaar geleden die ik gebruikte bij mijn lessen over ‘het nieuwe management’. Eentje waar Donald Trump vol verontwaardiging riep ‘ You’re fired‘. Ach, het was maar televisie en daar geldt de ijzeren regel: niets is wat het lijkt. Maar als iemand zo lang en zo succesvol een type kan spelen, dan is er meer dan rook. Dan zie je smeulende as.

The Apprentice draaide rond een almachtige ondernemer uit de vastgoedsector (zoals iedereen weet, zeer representatief voor alle ondernemingen) die over een feilloos oordeelvermogen beschikte, af en toe eens flirtte met de camera en probleemloos elke luis in de pels verwijderde. Het programma schetste de ondernemer als iemand die onvoorwaardelijk op zoek is naar succes, waarbij zowat alles toegelaten is.

En vooral: als een medewerker niet snel bijdraagt tot dat succes, dan zal de ondernemer niet nadenken over onduidelijke criteria, zal hij zeker niet op zoek naar meer geschikte zelfregulering en zal hij, vreemd genoeg, niet eens beter onderhandelen (alhoewel Trump daar een zelfverklaard expert in is). Nee, hij verwijdert het niet-performante onderdeel.

Als je zo handelt , dan leert het systeem niet, leggen systeemdeskundigen uit. Als de schuldige wordt verwijderd, is er niets meer aan de hand, en moet niets of niemand nog leren. Tot een nieuwe fout opduikt, die we dan weer oplossen door het foute onderdeel te verwijderen. Dat is een van de grote uitdagingen bij bijvoorbeeld gezinstherapie. Slachtoffers van mishandeling zoeken opvallend genoeg opnieuw een partner die hen mishandelt. De dader is verwijderd, maar het slachtoffer en het gezin hebben onvoldoende geleerd. De wreedheden kunnen herbeginnen.

Stoute jongen

Ik heb nog een tijdje gehoopt dat het systeem, in het bijzonder de Republikeinse Partij, zijn stoute jongen zou terugroepen, maar net het omgekeerde is gebeurd. Vele waarden van die partij (vrijhandel, geen subsidies, respect voor een onafhankelijke rechtspraak) worden geofferd op het altaar van een flink om zich heen schoppende leider. Iedereen die roept om meer leiderschap krijgt gelijk: leiders krijgen meer in beweging dan je in je stoutste dromen kan verhopen. Let toch maar op wat je droomt!

Donald Trump is een straatvechter aan het hoofd van een machtige natie. In Harvard Business Review verscheen een artikel over wat je kan leren van straatvechters. Nu zien we die inzichten elke dag gevisualiseerd op het journaal. Trump weet hoe macht werkt, hoe de media werken en hoe de mens reageert. Macht gebaseerd op angst en willekeur is heel effectief. Elke dictatuur bespeelt die instrumenten.

En Trump houdt van dictators. Structuren, verdragen, systemen: weg ermee. Het enige wat telt is de leider en de ‘goede mensen om hem heen’. En die kunnen van de ene dag op de andere van categorie veranderen. Dan word je dom, een verrader, een leugenaar. Wie beoordeelt dat? Zeker niet een rechtbank of een academische analyse. Slechts twee instanties kunnen dat oordeel vellen: de leider en het volk. Het volk spreekt uiteraard alleen via zijn leider.

Mensen hebben geen radar voor het ware. Mensen geloven de meest klinkklare onzin (dat de Romeinse keizer zijn duim naar boven of beneden hield bij gladiatorengevechten, bijvoorbeeld), maar proberen wel de betrouwbaarheid van de bron in te schatten. Wat mijn moeder mij vertelde over zigeuners en hoe ongezond cola wel was, geloofde ik zonder meer.

Onbetrouwbaar

Val niet de boodschap van de tegenstrever aan, maar diens bronnen. Iedereen die iets onaangenaams zegt over Trump is onbetrouwbaar. De pers wordt de vijand van Trump (en dus per definitie van het volk). De republikeinen hebben daar heel veel boter op het hoofd. Vroeger kon je op conventies borden lezen met de boodschap ‘Vertrouw de liberale media niet’.

Trump voelt heel goed aan op welke knopjes hij moet duwen om grote groepen in beweging te krijgen. Een reden te meer om hem ver, heel ver af te houden van dat andere knopje in het Witte Huis. Hij heeft al op voldoende verkeerde geduwd.