‘Pak de Griekse oligarchen aan, niet de Griekse gepensioneerden’

‘De Griekse economie is een verziekt systeem dat je niet gezond kan maken met besparingen alleen’, meent Jozef Vangelder.

Je kon moeilijk anders dan sympathie voelen voor de oudjes die vorige week dinsdagavond in het centrum van Athene betoogden. Velen moeten rondkomen met een pensioentje van amper enkele honderden euro’s, in een land met een levensduurte die vergelijkbaar is met die van België. Voor de actieve bevolking zijn de vooruitzichten al niet veel beter. Analisten spreken over een feitelijke werkloosheidsgraad van 33 procent of zelfs hoger. De jeugdwerkloosheid bereikt pieken van 60 procent. De hoogst geschoolden hebben allang hun conclusies getrokken. Zij verlaten volop het land, op zoek naar een betere toekomst.

Blinde besparingen

Iemand zal ooit het eindoordeel moeten vellen over de aanpak van de Griekse crisis. Had het zover mogen komen? En waarom moet het zolang duren? Het grootste deel van de miljardensteun is naar Duitse, Franse en Griekse privébanken gegaan, en niet naar ‘de luie Griek die onder zijn olijfboom ligt te slapen’. Als de Europese politieke tenoren dat aan hun electoraat hadden durven te zeggen, zouden de onderhandelingen met de Griekse regering dan niet veel verder hebben gestaan vandaag?

Het woord ‘trojka’ – het trio van internationale schuldeisers bestaande uit het IMF, de ECB en de EU – zal in Griekenland nog jaren als een vloek klinken. Ter plekke zijn verhalen te horen over blinde besparingen van wereldvreemde trojka-technici, die de efficiëntie van het Griekse overheidsapparaat moesten verbeteren, maar soms meer kwaad dan goed deden. De doelmatigheid van het optreden van de drie instellingen, en hun onderlinge meningsverschillen, ook daarover zal nog veel inkt vloeien.

Artificiële groei

Over de behoefte aan Griekse besparingen kan weinig discussie bestaan. Dankzij zijn lidmaatschap van de eurozone in 2001, kon Griekenland goedkoop lenen. Te goedkoop. Een spilzieke overheid liet de tekorten opblazen tot ongekende proporties. Tussen 2004 en 2009 wierf de regering van de toenmalige premier Kostas Karamanlis een slordige 150.000 nieuwe ambtenaren aan. In 2009 was het begrotingstekort opgelopen tot 15,6 procent van het bbp. Het opblazen van tekorten creëert artificiële groei, waarvan de rekening later komt, in de vorm van zware besparingen.

Maar zelfs al krijgt Griekenland zijn overheidsfinanciën weer op het juiste spoor, dan nog zijn de problemen niet voorbij. De Griekse economie kampt met een zwakke competitiviteit, een verouderde industriële infrastructuur en een lage productiviteit. Het ambtenarenapparaat gaat gebukt onder zwaarlijvigheid en inefficiëntie. En vooral bij zelfstandigen en vrije beroepen is belastingfraude schering en inslag.

Oligarchen

Het ergste is de verstarring door het oeverloze cliëntelisme en favoritisme in de bovenlaag van de maatschappij. Een aantal familiale conglomeraten verdeelt al jarenlang de economische koek onder elkaar, met behulp van een corrupte kaste van politici en gerechtelijke mandatarissen. De zogenoemde oligarchen wisten vette overheidscontracten te versieren, tegen veel te hoge prijzen. Hun tentakels zitten overal, in de bouw, de infrastructuur, de energie of de tolwegen.

En in de media. De commerciële tv-stations van de oligarchen hebben zowat 90 procent van de kijkersmarkt in handen. Veelal maken ze geen winst, maar dat hoeft ook niet, aangezien ze vooral dienen om politieke invloed uit te oefenen. Geen wonder dat de regering van premier Tsipras – die de oligarchen wil aanpakken voor belastingfraude – de volle laag krijgt op de tv-stations.

Terwijl de oligarchen zichzelf bedienen – en hun politieke vazallen – moeten de kmo’s concurreren om de kruimels. Ze hebben de middelen niet om te investeren in de toekomst, zodat een belangrijke bron van jobs en welvaart afgesneden blijft. De oligarchen hebben de middelen wel, maar zij parkeren hun winsten liever in belastingparadijzen.

Heropbouw

Een gezonde economie geeft kansen aan wie ze wil grijpen, in alle transparantie. Alleen zo worden de middelen op de best mogelijke manier ingezet, en komt de economische groei tot zijn volle potentieel. In Griekenland is de economie verkalkt door belangenverstrengeling en corruptie. In alle landen bestaan achterkamerdeals, maar de verhalen van Griekse ondernemers en ambtenaren doen de oren tuiten.

Een verziekt systeem maak je niet gezond met besparingen alleen. Het besparingsrecept heeft gewerkt in landen als Ierland en Spanje, waar de systemen er beter aan toe zijn. In Griekenland zit de sclerose veel te diep, en moet de aandacht meer gaan naar heropbouw van het apparaat. Geef de Grieken hulp bij het opzetten van professionele overheidsdiensten en een onpartijdige justitie. Ondersteun de creatie van een ondernemingsvriendelijk klimaat, met gelijke kansen voor iedereen. Dat zal zorgen voor échte groei, zodat Griekenland zijn schulden kan afbetalen, en kan investeren in de versterking van zijn economisch weefsel, zodat een zelfvoedende spiraal op gang komt.

Griekenland was ongetwijfeld toe aan een stevige reality check. Maar de financiële afhankelijkheid van het land is er alleen maar groter op geworden. Het tweede steunpakket is nog niet afgerond, of er is alweer een derde pakket nodig. En wellicht zullen er nog volgen. Zo geraken we er nooit.