Luc Coene: ‘ECB moet overheidsobligaties kopen’

De hardnekkig lage inflatie en het opnieuw haperende herstel in het eurogebied zetten de Europese Centrale Bank onder toenemende druk om nog meer onconventionele maatregelen te nemen. Luc Coene is de eerste ECB-bestuurder die openlijk pleit voor de aankoop van overheidsobligaties.

Op de rentevergadering van gisteren zei ECB-voorzitter Mario Draghi dat de ECB meer zal doen als dat nodig is, en dat de volledige 26-koppige raad van bestuur achter deze lijn staat. Voorlopig houdt de ECB het bij het eerder aangekondigde maatregelen om het geldbeleid te versoepelen door herverpakte bedrijfskredieten en covered bonds op te kopen. Draghi herhaalde daarbij de ambitie om het balanstotaal van de ECB met 1000 miljard euro te verhogen.

De olifant in de kamer is echter of en wanneer de ECB het deflatiegevaar te lijf wil gaan met een grootschalige aankoop van overheidsobligaties, precies zoals de Amerikaanse centrale bank dat deed. Volgens heel wat waarnemers is dat de enige manier om succes te boeken. Maar vooral Jens Weidmann, de voorzitter van de Duitse centrale bank, is resoluut tegen de aankoop van overheidsobligaties.

Toch staat Draghi lang niet alleen in zijn pleidooi voor een meer doortastend beleid. Luc Coene, die als gouverneur van de Nationale Bank van België lid is van de raad van bestuur van de ECB, is de eerste die zich openlijk uitspreekt voor de aankoop van overheidsobligaties.

De inflatieverwachtingen blijven dalen in Europa. Doet de ECB voldoende om dit gevaar te bestrijden?

Luc Coene:“Ik heb in november 2013 al gewezen op het gevaar van een aanhoudend lage inflatie, maar de ECB heeft dat toen onvoldoende ernstig genomen. Dat risico is er vandaag nog altijd. Ik geloof niet dat we naar deflatie evolueren, maar een aanhoudend lage inflatie is op zich al zeer ongezond. Ze vertraagt de schuldafbouw en verkleint de ruimte voor landen die structurele aanpassingen moeten doorvoeren, waardoor zij meer tijd nodig hebben. Het mandaat van de ECB om de inflatie iets onder de 2 procent te houden, is dan ook zeer actueel. Het blijft mijn overtuiging dat de ECB te weinig doet om de inflatie en de economische groei te stimuleren.”

Is een verregaande kwantitatieve versoepeling zoals in de VS (het opkopen van overheidsobligaties) een optie?

Luc Coene: “Waarom niet? Daar woedt een hele theologische discussie over, en ik gebruik bewust het woord ‘theologisch’ want het gaat niet meer over rationele zaken maar over een geloofskwestie. Voor sommige mensen is het opkopen van staatsobligaties een wezenlijk probleem. Daarom heeft de ECB een pragmatische manier gezocht om toch geld in het systeem te pompen. Dat gebeurt nu via het opkopen van covered bonds en herverpakte kredieten, maar die markt is relatief klein en niet zo liquide. Ik heb grote vragen of we met de instrumenten die nu op tafel liggen onze doelstelling kunnen bereiken. Zelfs als we zouden beslissen om ook bedrijfsobligaties op te kopen, zal dat volgens mij niet lukken.”

Zorgt deze discussie niet voor grote conflicten binnen de ECB? Kunnen Mario Draghi (voorzitter van de ECB) en Jens Weidmann (voorzitter van de Bundesbank) wel nog door dezelfde deur?

Luc Coene: “Zulke meningsverschillen zijn normaal. Het klopt natuurlijk dat een reële QE (quantitive easing) niet zonder risico’s is. Dan ga je echt een pak liquiditeiten in de economie injecteren. Zonder zekerheid dat dit de vraag en de inflatieverwachtingen zal stimuleren. En als het niet lukt, is het maar de vraag onder welke vorm de bubbel naar boven zal komen. Dat maakt het uiterst moeilijk om de juiste beslissing te nemen.”

“Persoonlijk vind ik dat we, gezien de negatieve inflatie- en groeivooruitzichten, het risico moeten nemen. Het gevaar van lage inflatie is groter dan het risico op een of andere zeepbel, die we desgevallend met onze macroprudentiële instrumenten kunnen proberen te controleren. Als je die afweging maakt, is het volgens mij aangewezen te starten met het opkopen van overheidsobligaties.”

Is het de bedoeling om het balanstotaal van de ECB weer naar 3000 miljard euro te duwen?

Luc Coene: “Er is geen cijfer op geplakt, maar we willen zeker de balans weer uitbreiden. Dit is de enige resterende manier om een soepel monetair beleid te voeren. De voorbije jaren is de balans van de Fed fors gegroeid, terwijl die van de ECB daalde tot 2000 miljard. Daardoor steeg de koers van de euro, wat een rem zette op de export.”

Hoe krijgen we de Europese economie weer op de rails? Kan Duitsland zijn economie niet meer stimuleren?

Luc Coene: “Tot midden dit jaar was er een herstel, maar toen is de Duitse motor stilgevallen. Mijn aanvoelen is dat de gebeurtenissen in Oekraïne en Rusland, en de afgekondigde handelssancties, het broze herstel gefnuikt hebben. Het lijkt alsof elk klein incident volstaat om het herstel in Europa af te breken.”

“Je kunt je de vraag stellen wat, in de gegeven omstandigheden, het nut van een Duits begrotingsoverschot is. Duitsland en Europa zouden meer gediend zijn met een evenwicht of een klein begrotingstekort. Dat zou bijvoorbeeld een belastinghervorming of een eenmalig investeringspakket gericht op duurzame groei mogelijk maken, die het herstel verstevigen. Maar even belangrijk zijn de structurele hervormingen die moeten gebeuren, vooral in landen als Frankrijk en Italië. Enkel op die manier kan de rendabiliteit en het vertrouwen van de ondernemingen vergroot worden, wat moet leiden tot nieuwe investeringen en economische groei.”