‘Langer werken is niet afdwingbaar’

Langer werken mogelijk maken is niet te realiseren met een ‘one fits all’-aanpak. Dat zegt Frank Vander Sijpe, directeur HR Research Securex & co-auteur van ‘Mijn werk maatwerk’.

Deze week verscheen alweer een onheilspellend feit in de media: het aantal langdurig zieken (dus meer dan een jaar arbeidsongeschikt) zou op basis van de recente gegevens van het RIZIV in 2015 opnieuw significant toenemen. Voor ons is dit echter geen verrassing. Sinds een aantal jaar noteren we bij Securex als een gestage stijging van deze afwezigheden.

Wat is er aan de hand?

Er is één doorslaggevende factor: de vergrijzing. Er bestaat onmiskenbaar een correlatie tussen de chronologische leeftijd en de duur van afwezigheid wegens ziekte. Oudere werknemers zijn weliswaar minder frequent afwezig wegens ziekte, maar wel vaak langer. Vermits de overheid werk maakt om zoveel mogelijk mensen (ook vrouwen) langer te laten werken (via het aanpakken van de langdurige werkloosheid, het optrekken ven de pensioenleeftijd, en het opvoeren van de druk opvoeren op langdurig zieken…) worden steeds meer vluchtwegen afgesloten tot vervroegde uittrede op de arbeidsmarkt, én veroudert onze professioneel actieve bevolking snel, met het gekende gevolg.

Maar er is meer aan de hand. Ondanks de positieve berichtgeving (cijfermatige vergelijking in EU en OESO) dat het met de kwaliteit van de arbeid in België helemaal niet slecht gesteld is, en dat nog steeds een ruime meerderheid (80%) van de Belgische werknemers best tevreden is met zijn of haar job, en dat het zelfs met perceptie work-life balans nog steeds de goede richting uitgaat, zien we dat de oorzaken van de langdurige afwezigheden zowel van fysieke als van mentale aard zijn (onderzoek Belstress 2010).

Wie is verantwoordelijk?

De werkgever. Het is hoog tijd dat we nadenken over het type jobs waarin we mensen in de toekomst willen laten functioneren. Zijn deze jobs voldoende afwisselend, bieden ze ruimte voor taakvariatie, en voor polyvalentie? De prijs die wij betalen voor qua inhoud eng gedefinieerde, kort cyclische, en repetitieve functies is niet alleen een verlies aan zingeving, maar zorgen bovendien ook voor een structurele overbelasting van bijvoorbeeld de rug of van bepaalde spiergroepen. Op termijn leidt dit tot slijtage, chronische pijn en uiteindelijk vaak tot langdurige, gedeeltelijke of zelfs definitieve arbeidsongeschiktheid.

Het feit dat wij mensen bereid vinden om in 3D- jobs (Dirty, Dangerous, en Demeaningful) actief te zijn of te worden, vaak tegen een hoog loon, pleit ons als organisatie niet vrij van onze verantwoordelijkheid, en zelfs aansprakelijkheid in deze materie (De Standaard, 18/11/2015, ‘Laat de sociale vervuiler betalen’).

Maar ook de werknemer. Te veel overmatige stress en zelfs burn-out zijn een tweede reden voor de stijging van langdurige afwezigheden. Uit eigen onderzoek blijkt dat 1 op 4 werknemers te maken krijgt met overmatige stress. Hoe komt dat? Een aantal redenen liggen aan de oorsprong: de veranderende context van werk en werken, de mobiliteitsproblematiek (onvoorspelbare trajecttijden over vaak korte verplaatsingen), én te grote de ambities die wij met zijn allen collectief koesteren in onze vrije tijd. Een overdaad aan informatie, keuzestress, en het gevoel steeds bereikbaar te moeten zijn, zijn vaak de druppels die de emmer doen overlopen.

Wat hebben (zouden) we geleerd (moeten hebben)?

Langer werken afdwingen zal niet lukken. Ook niet met financiële hefbomen. Langer werken is niet afkoopbaar. En er is ook geen basisrecept voor langer werken dat voor iedereen van toepassing is. Wat werkbaar werk is, of nog wat al dan niet als een zwaar beroep moet herkend worden, is een zeer individuele aangelegenheid, die bovendien -onder andere – sterk afhangt van de levensfase waarin iemand zich bevindt.

Langer werken mogelijk maken is niet te realiseren met een ‘one fits all‘-aanpak. Het is niet afdwingbaar, niet afkoopbaar en niet universeel. Maatwerk is een oplossing, individuele benaderingen voor individuele uitdagingen. Zoniet zullen wij het aantal langdurig zieken in de toekomst onverminderd zien toenemen, en dit ondanks het feit dat het werk nog nooit zo werkbaar is geweest. En daar is niemand bij gebaat.

Frank Vander Sijpe, directeur HR Research Securex & co-auteur van ‘Mijn werk maatwerk’ (Lannoo Campus)