‘De Griekse economie is klaar om de bocht te nemen’

Als de politiek zich gedeisd houdt en de afgesproken hervormingen doorvoert, is een Grieks herstel mogelijk volgend jaar, zegt de Atheense professor economie George Pagoulatos. Maar het land kan pas uit de startblokken komen na een schuldverlichting. “Portretteer mij alsjeblief niet als een overdreven optimist.”

De cijfers uit Athene beginnen minder bloedrood te kleuren dan we onderhand gewoon waren. Dat bleek alvast in november, toen de Griekse regering haar begrotingsplannen voorstelde. Ze hanteerde daarbij opvallend goede groeivoorspellingen, toch naar Griekse normen. De gevreesde krimp van 2,3 procent zou er dit jaar niet komen, 2015 zou afsluiten met een nulgroei. In 2016 zou de economie opnieuw krimpen, maar slechts met 0,7 procent, en niet met 1,3 procent, zoals eerder voorspeld.

De cijfers zijn niet voor politiek gebruik. De Griekse regering blijkt immers niet alleen te staan in haar optimisme. “Voorspellingen van verschillende instituten wijzen op een milder dan verwachte recessie voor de Griekse economie”, zegt George Pagoulatos, professor Europese politiek en economie aan de Athens University of Economics and Business. “De voorspellingen zijn nog niet zo optimistisch als die van de regering, maar de trend is duidelijk.”

Dus, eindelijk goed nieuws uit Griekenland?

Pagoulatos: “Dit is goed nieuws. De impact van de kapitaalcontroles van deze zomer is niet zo zwaar geweest als gevreesd. Iedereen was verrast door de sterke economische groei in het derde kwartaal. Blijkbaar heeft de Griekse economie meer veerkracht dan verwacht. Bovendien hadden we een uitstekend toeristisch seizoen, en is de herkapitalisatie van de banken op tijd voltooid. Dat laatste had het vierde kwartaal nog kunnen verbrodden. Alles samen krijgen we slechts een milde recessie, wie weet zelfs een nulgroei dit jaar.”

Maar allicht zal het nog lang duren eer we de Griekse werkloosheid zien dalen.

Pagoulatos: “Absoluut. En het zal ook nog lang zal duren eer we het geld weer zien vloeien van de banken naar de reële economie. Weet u, eind vorig jaar was de Griekse economie echt aan het herstellen. Dat herstel is onderbroken geweest door de onderhandelingen met de schuldeisers over nieuwe noodhulp. De onderhandelingen hebben maandenlang de economie verlamd, en culmineerden in kapitaalcontroles en een referendum. Zonder dat alles was er dit jaar een solide groei geweest. Dat had anders wel gemogen. Zes jaar crisis heeft de economie met een kwart doen krimpen. Griekenland had al structurele hervormingen doorgevoerd, maar de effecten daarvan zie je pas na een tijd.”

Welke hervormingen waren dat?

Pagoulatos: “Ik denk aan de verlaging van de loonkosten. Dat deed de export stijgen, niet zo hard als de Spaanse export, maar toch. Van andere structurele maatregelen zag je nog geen effect. In een verzwakte economie vergt dat tijd. Maar normaal hadden we dit jaar al een economisch herstel gezien. Door de politieke instabiliteit kwam het er echter niet van. Als je bedenkt wat we allemaal over ons heen gekregen hebben: verkiezingen in januari, ellenlange onderhandelingen die ei zo na mislukten, kapitaalcontroles die paniek zaaiden in de economie, een referendum, en opnieuw verkiezingen in september. Dan was er nog de kredietschaarste en het complete gebrek aan liquiditeit over het hele jaar, met de vrees voor een grexit erbij. Een economie zou van minder verlamd geraken. Als dat hele circus niet was gepasseerd, hadden we ook een stabielere relatie gehad met onze schuldeisers en de eurozone. De Griekse economie zou sterk gegroeid zijn dit jaar, en de werkloosheid zou veel sterker gedaald zijn.”

Hoeveel bedraagt de werkloosheidsgraad nu?

Pagoulatos: “We zitten rond 26 procent. Net als de economische groei doet ook de werkloosheid het beter dan verwacht. De Europese Commissie en andere instellingen hadden een stijging van de Griekse werkloosheid voorspeld voor dit jaar. In de plaats daarvan krijgen we een stabilisatie. Dat toont nog eens aan dat het goed zit met onze economie.”

Wanneer zal de Griekse economie écht beginnen groeien?

Pagoulatos: “Zoals ik daarstraks zei, het economisch herstel was al begonnen, maar werd de kop ingeduwd door de instabiliteit. De politieke scene is nu aan het stabiliseren, en dat maakt de weg vrij. Dit is de eerste regering die verkozen is met een mandaat om de hervormingen uit het hulpprogramma uit te voeren. De politieke omstandigheden zijn sinds 2010 niet meer zo gunstig geweest. Reken daarbij dat een aantal hervormingen al doorgevoerd zijn. Daarom zeg ik: de Griekse economie is klaar om de bocht te nemen. Op voorwaarde dat de regering op het pad van de overeengekomen hervormingen blijft, zodat de rust kan terugkeren in de economie.”

De regeringscoalitie heeft maar een paar zetels op overschot in het parlement. Veel politieke marge is er niet.

Pagoulatos: “Dat is juist, de coalitie heeft slechts drie zetels op overschot. Maar hou er rekening mee dat er partijen zijn die de regering een wisselmeerderheid kunnen bieden in het geval dat zij haar meerderheid verliest. Dat biedt uitzicht op politieke stabiliteit.”

Griekenland zit nu in zijn derde hulpprogramma, en ook het laatste, mogen we hopen?

Pagoulatos: “Ik geloof van wel. Veel zal afhangen van hoe snel Griekenland kan terugkeren naar de kapitaalmarkten, en tegen welke voorwaarden het zich daar kan financieren. We zullen het vertrouwen van de markten moeten herwinnen. Daarom is het uitkijken naar het moment waarop de schuldeisers controleren of Griekenland de overeengekomen hervormingen heeft doorgevoerd. Normaal zal die toetsing gebeuren in het eerste kwartaal van 2016. Slagen we voor de test, dan zullen de verwachtingen voor de Griekse economie er al een stuk beter uitzien. De volgende grote stap is dan de discussie over een schuldverlichting. Als ook dat goed afloopt, dan kunnen we hopen op een derde stap: de Europese Centrale Bank die ons opneemt in haar aankoopprogramma voor overheidsobligaties. Als we dat allemaal voor mekaar krijgen, dan gaan de verwachtingen voor de Griekse economie fors de hoogte in, en zijn we vertrokken voor een herstel, veel sneller dan verwacht.”

De hervormingen moeten van Griekenland omzeggens een ander land maken. Krijgen jullie dat gedaan in zo’n korte tijd?

Pagoulatos: “Ongeveer vier vijfden van de hervormingen moeten begin 2016 voltooid zijn. Bij succes zal Griekenland een enorm programma afgewerkt hebben: een belastinghervorming, een liberalisering van de productmarkten, een betere overheidsadministratie, een nieuwe golf van pensioenhervormingen. Als je het vergelijkt met juli, toen alles op ontploffen stond en de kans op een grexit 50 procent bedroeg, leven we nu in een ander tijdperk. Je ziet al hoe de verwachtingen voor de Griekse economie wijzigen. De media benaderen Griekenland heel anders, we zitten niet meer in de krantenkoppen. En de investeerders zijn terug. Ze kochten zich in bij de Griekse banken, uiteraard tegen zeer lage prijzen. Maar het feit dat ze investeerden in onze banken, toont aan dat ze een herstel van de Griekse economie verwachten.”

De schuldverlichting moeten jullie nog binnen krijgen.

Pagoulatos: “Dat is de allerbelangrijkste voorwaarde voor een groeiherstel. Het wordt in elk geval geen schuldvermindering, we moeten mikken op een verlichting. Dat gaat over verlenging van de looptijden, vermindering van de intrestvoeren, en misschien enkele ondersteunende maatregelen, zoals een koppeling van de aflossingen aan de economische groei.”

Zal het allemaal volstaan? U kent de kritiek op de Griekse economie: buiten het toerisme valt er weinig te beleven. Jullie hebben productieve en competitieve exportsectoren nodig.

Pagoulatos: “Ons toerisme is alvast een competitieve sector. Maar we moeten ook competitief worden in de export van goederen, en zeker van goederen met hoge toegevoegde waarde. Want zo verhoog je de inkomens. Toerisme is een exportindustrie, maar geen industrie die de inkomens verbetert doorheen de hele economie. Het is een zwakte die we verhelpen met de vele structurele hervormingen die in de steigers staan. We zitten ook met een beduidend tekort aan investeringen, een gevolg van de besparingen van de voorbije jaren. Daar rekenen we op een investeringsprogramma gefinancierd door de EU, de Europese Investeringsbank, en ook de Griekse overheid. En vergeet de private investeerders niet. De inspanningen moeten van Griekenland een economie maken die competitieve producten en diensten van hoge kwaliteit kan leveren.”

Bent u daar optimistisch over?

Pagoulatos: “Ja, omdat de vele hervormingen naar een betere economie zullen leiden. We hebben al een verbetering van de export gezien. Als de toestand normaliseert, zal je de export veel sterker zien stijgen. Sinds het begin van de crisis heeft Griekenland veel meer in zijn loonkosten gesneden dan welk ander land ook. Al moet gezegd dat de Griekse loonkosten er ook veel erger aan toe waren dan in andere landen.

“Maar portretteer mij alsjeblief niet als een overdreven optimist. Het herstel hangt af van vele voorwaarden, zoals politieke stabiliteit en de uitvoering van de hervormingen. Het voornaamste is de schuldverlichting. De schuld in haar huidige vorm kunnen we gewoon niet aflossen. Het zou exorbitante primaire begrotingsoverschotten vergen die de economie verstikken. De Griekse economie is op weg naar een herstel in 2016, al is het allemaal zeer voorwaardelijk. Ik ben optimistisch, maar het moet meezitten.”