‘De Belgische gemeenten zijn niet de juiste referentie-aandeelhouders voor een bedrijf als Elia’

Elia staat voor cruciale maanden, zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

Elia is een parel van het Belgische bedrijfsleven met inter-nationale groeikansen. Als beheerder van het Belgische hoogspanningsnet ontwikkelde het bedrijf als een van de eerste in Europa de visie dat het beheer van het elektriciteitsnetwerk van strategisch belang is.

Wie die lijnen controleert, heeft de elektriciteitsvoorziening in handen. Elia bezit de expertise en de knowhow om zijn technolo-gische voorsprong internationaal te verzilveren.

Maar die ruwe diamant wordt mismeesterd. Elia wordt gecontroleerd door de Belgische gemeenten, die via Publi-T 45 procent van de aandelen hebben. Zij kijken soms niet verder dan hun kerktoren hoog is. Het eigenbelang primeert, de belangen van het nochtans beursgenoteerde Elia komen op de tweede plaats, en de onafhankelijke bestuurders laten betijen. De door de PS georkestreerde putsch van 14 januari, waarbij CEO Jacques Vandermeiren werd ontslagen tot consternatie van een groot deel van de raad van bestuur, is daar een signaal van.

Door de raad van bestuur van Elia lopen twee breuklijnen. De eerste loopt tussen de Nederlandstalige en Franstalige bestuurders, met de financiering van de Waalse groenestroomcertificaten als inzet. Een Waals decreet bepaalt dat Elia het overschot aan certificaten moet opkopen, en niet de distributienetbeheerders. Die kosten worden doorgerekend aan de Waalse verbruikers, maar de financieringskosten zijn ten laste van Elia en dus van alle Belgische netgebruikers.

Omdat het te financieren bedrag de volgende jaren zou oplopen tot 200 miljoen euro, weigerden het management en de raad van bestuur van Elia dat risico nog verder te dragen. Door de putsch van de PS neemt de vrees toe dat regionale distributiekosten toch via Elia in de federale hoogspanningstarieven terechtkomen. De greep van de PS op Elia is stevig. Het corporategovernancecomité van Elia, dat een vetorecht heeft op de aanstelling van bestuurders en directieleden, wordt voorgezeten door Luc Hujoel, de secretaris-generaal van Publi-T met PS-signatuur. De tarieven van Elia moeten worden goedgekeurd door de federale energieregulator, maar ook daar duikt de PS op via directievoorzitter Marie-Pierre Fauconnier.

Een tweede breuklijn loopt tussen de gemeentelijke aandeelhouders en de onafhankelijke bestuurders. De gemeenten zitten krap bij kas en klampen zich vast aan het royale dividendbeleid van Elia. Het bedrijf keert 70 à 80 procent van zijn winst uit als dividend, waardoor het te weinig overhoudt om voluit te investeren in zijn internationale expansie. Al wordt er vanuit de gemeenten op gewezen dat ze zich nooit verzet hebben tegen een slimme internationalisatie van Elia, dat ze klaar staan om Elia te ondersteunen, en dat ze alle belang hebben bij de creatie van aandeelhouderswaarde.

Zonder die expansie had Elia het mes al moeten zetten in het dividend. De winst wordt op peil gehouden door de lucratieve overname van het Duitse 50-Hertz, terwijl de gereglementeerde winst in België onder druk staat door de lage rente. Dat Elia wordt geleid door lokale politici, is de Duitsers niet ontgaan. Zij willen 50-Hertz terugkopen, wetend dat de gemeenten wellicht graag verkopen. Om de inkomsten van Elia, en dus ook van de gemeenten, op peil te houden, zijn hogere transmissietarieven nodig, waarvoor vooral de Vlaamse industrie zal moeten betalen.

De Belgische gemeenten zijn niet de juiste referentie- aandeelhouder voor Elia, dat beter gebaat is bij een internationale groeistrategie. Ideaal wordt de onderneming geherstructureerd in een holding met drie divisies: de Belgische gereguleerde activiteiten, de internationale gereguleerde activiteiten en de internationale expansie. De gemeenten kunnen aandeelhouder van die gereguleerde activiteit blijven, maar bij de holding moeten internationale aandeelhouders aan boord komen. De voorzittershamer moet in handen van een sterk onafhankelijke figuur komen.

Het kan niet moeilijk zijn nieuwe aandeelhouders te vinden. Vooral pensioenfondsen zijn verlekkerd op bedrijven als Elia. Belgische fondsen kunnen een hoofdrol spelen om die strategische activiteit te verankeren. Elia staat voor cruciale maanden. Het bedrijf en de Belgische economie hebben recht op de juiste leiding en de juiste strategie.