‘Coöperatieve vennootschap wordt alternatief voor aandelen aan toonder’

Aandelen aan toonder worden stilaan onmogelijk ter verankering van familiale ondernemingen. Maar een coöperatieve vennootschapsstructuur biedt soelaas.

Familiale ondernemers lopen bij advocaat Hilde Laga de deur plat met vragen over coöperatieve vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid. “Ze vormen een waardig alternatief voor de successieplanning via de aandelen aan toonder”, zegt ze.

Sinds 1 januari 2008 kunnen geen effecten aan toonder meer worden uitgegeven en mogen de aandelen aan toonder op een effectenrekening niet meer fysiek geleverd worden. Aandelen van niet-beursgenoteerde nv’s moeten voor eind 2013 worden omgezet in effecten op naam of op een rekening. Zo komt er een einde aan de aandelen aan toonder, lang een fiscaal gunstige (want moeilijk te controleren) manier om een onderneming over te dragen of te verankeren rond bestuurders.

“Enkel een nv oprichten omwille van het bestaan van aandelen aan toonder is dus geen motivatie meer”, argumenteert de professor vennootschapsrecht (KU Leuven) Hilde Laga. “Eigenlijk is een nv een veel te logge structuur voor familiale kmo’s. Ik adviseer zelden deze in het leven te roepen.”

In Vlaanderen daalde het aantal actieve nv’s volgens Graydon Belgium van 64.063 in 2007 naar 60.876 in 2009. De meer voor kmo’s geschikte bvba’s stegen gevoelig van 158.255 naar 173.407. Het aantal coöperatieve vennootschappen nam echter lichtjes af van 6948 naar 6789. “Die trend kan ombuigen”, voorspelt Laga.

Dat bleek uit het succes van de M&D Seminars-sessie ‘De coöperatieve: de redenen voor haar toenemend succes’, die Laga verleden week gaf. Juristen tuigen dit oude vehikel, opgericht in 1873, op als middel waarmee bedrijfsleiders hun macht kunnen bestendigen.

Administratiekantoren zijn een andere manier om te vermijden dat de aandelen en dus de zeggenschap van een bedrijf worden verspreid over de erfgenamen in de tweede of derde generatie. Het beslissingsrecht en de eigendom worden dan opgesplitst door certificaten voor de eigenaars van een bedrijf, die zo slechts passief blijven. “Deze feitelijke onteigening moet meestal via een dure Nederlandse structuur”, aldus Laga.

Hetzelfde effect kan de familiale patron creëren door een combinatie van aandelen met meervoudig stemrecht in handen van de actieve aandeelhouders en beperkingen aan de afzetbaarheid van de bestuurders. Anders dan in de nv en de bvba is hij namelijk vrij om te bepalen hoeveel stemmen hij toekent aan een aandeel. Hij kan ook de winst ongelijk verdelen.

Omdat de coöperatieve een vast en een variabel kapitaal heeft, kan (ook weer volgens autonoom te bepalen statuten) het aantal vennoten (kinderen/kleinkinderen/echtgenote/andere familieleden) worden uitgebreid of beperkt naargelang van de behoefte. Ook het ontslag en de benoeming van de bestuursleden kunnen gebeuren volgens de statuten. De variaties over de bijeenroeping, de besluitvorming en de rechten van de algemene vergadering zijn schier eindeloos. “Men moet zich dus niet neerleggen bij de toch minder flexibele regels van een nv of een bvba”, schetst Laga. “Advocaten en notarissen kunnen beter een coöperatieve vennootschap op maat maken.”

De controle is navenant. Er is voor de coöperatieve geen strenge wettelijke regeling bij geschillen of belangenconflicten. Ook kan de patron beslissen dat het toezicht op kleinere ondernemingen niet door een commissaris, maar door bepaalde vennoten gebeurt. “Zo wordt de controle een dode letter”, weet Laga.

Of de patronale almacht niet leidt tot frustratie bij en geruzie met de passieve vennoten? De advocate: “Geen enkele bestuursvorm kan moeilijkheden tussen de familieleden vermijden. De patron kan zo wel het beleid bepalen en zijn opvolging regelen, terwijl er een redelijke bescherming is voor de andere eigenaars.”

H.B.