Christian Boiron (de paus van de homepathie): ‘Het ongelofelijke geloven, daar gaat het over’

Homeopathie is niet enkel een twistappel, het is ook big business. Dat bewijst het Franse beursgenoteerde Boiron, de wereldmarktleider in homeopathische medicijnen. Trends klopte aan bij de strijdvaardige CEO Christian Boiron.

Homeopathie wordt geregeld onder vuur genomen, onlangs nog door EASAC, het samenwerkingsverband tussen de nationale academies van de EU-lidstaten, dat wetenschappelijk advies geeft aan Europese beleidsmakers.

Ook in ons land stelt het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) onomwonden dat er geen enkel bewijs is van doeltreffendheid, en Test-Aankoop zit op dezelfde lijn.

Al gaf de consumentenorganisatie in een enquête in 2012 wel toe dat meer dan de helft van de patiënten tevreden is over homeopathie, mogelijk dankzij een placebo-effect. Ook Skepp (Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudo-wetenschap en het Paranormale) hakte onlangs opnieuw hard in op homeopathie.

De kritiek is niet nieuw. Homeopathie verdeelt de medische wereld al eeuwenlang. Alleen moet worden vastgesteld dat homeopathie, tot spijt van wie het benijdt, een plaatsje onder de medische zon heeft verworven.

Steeds meer artsen of specialisten voegen homeopathie toe aan hun behandelingen, en bijna de helft van alle Belgische gezinnen haalde al homeopathische geneesmiddelen in huis (enquête iVox, juni 2017). Wereldwijd zijn er naar schatting enkele honderden miljoenen gebruikers van homeopathische producten, en in de Franse thuismarkt schrijft zelfs 61 procent van de huisartsen die producten ook voor. Het maakt dat homeopathie is uitgegroeid tot een stevige industrie, waarin het nabij Lyon gevestigde Laboratoires Boiron het onbetwiste nummer één is.

Zo is Boiron de ontdekker en de producent van Oscillococcinum voor de behandeling van grieptoestanden, zowat het meest bekende en meest verkochte homeopathische middel. Het familiebedrijf werd in 1932 opgericht door Jean en Henri Boiron. Zij ontwikkelden ook de bekende toedieningsvorm met granulen en globulen, suikerkorrels die worden geïmpregneerd met de sterk verdunde werkzame stof om het innemen ervan te vergemakkelijken. In 1983 nam Christian Boiron de leiding van het bedrijf over van zijn vader Jean. De dit jaar zeventig jaar geworden CEO ontving Trends ter gelegenheid van de expansie op het hoofdkwartier in Messimy nabij Lyon. Het bedrijf, dat nog altijd voor ruim 62 procent in handen is van de familie Boiron, pompt daar zowat 50 miljoen euro in de verdubbeling van de site en van de productiecapaciteit.

Dat Boiron voor het eerst de deuren opent en voor het eerst voor België een interview geeft, houdt ongetwijfeld ook verband met de opluchting na de publicatie van de zogenaamde EPI3-studie, een voor het bedrijf erg gewaagd onderzoek naar de positie van homeopathie in algemene geneeskunde (zie kader ‘Bang voor de studie’). “Ik ben daar jarenlang bang voor geweest”, bekent de non-conformist Boiron, de eerste bedrijfsleider die ons ontvangt op Crocs.

Er zijn veel notoire instanties en instellingen die zich uitspreken tegen homeopathie.

CHRISTIAN BOIRON. “Critici zullen er altijd zijn, zolang mensen het werkingsmechanisme van homeopathie niet begrijpen. Hoe het ongelofelijke geloven? Daarover gaat het. We gebruiken dusdanige verdunningen van het actieve bestanddeel dat je je kan afvragen of er een actieve werking kan zijn. Wel, het volstaat naar de doeltreffendheid te kijken. Daarom hoef je het nog niet te begrijpen. Maar ik begrijp wel dat het voor velen onthutsend is als blijkt dat zulke middelen goed werken bij patiënten bij wie niets anders helpt. Nu, je mag me bekritiseren, maar doe het dan goed, niet via sensatie of met dwaasheden. Ik maak me wel eens een beetje kwaad. Ik ben nu eenmaal betrokken en gepassioneerd.”

U omschreef critici eerder als de Ku Klux Klan (KKK).

BOIRON. “Er zijn twee categorieën van anti-homeopaten. Er zijn zij die denken dat homeopaten of diegenen die homeopathie gebruiken, idioot zijn. En dan zijn er diegenen die ik de KKK noem. Die willen de boel opkuisen en zeggen dat al wie betrokken is bij homeopathie, moet worden verwijderd, uit het dorp, uit het land. Die vinden dat je mensen angst moet aanjagen. Dat is gelukkig een kleine categorie. Ik schat hun aantal op 30 à 50. Maar ze zijn vaak vrij machtig en volhardend. Maar goed, ik ken geen domein in de medische wereld dat nooit het voorwerp van aanhoudende aanvallen is geweest.”

Waarom hebt u het risico genomen die EPI3-studie te bestellen?

BOIRON. “Ik heb die beslissing niet genomen. Mijn broer Thierry was toen algemeen directeur. Ik zat in Italië, om het hoofd leeg te maken na een zeer drukke periode. Maar ik moest me er ook bezighouden met onze Italiaanse dochteronderneming met 400 werknemers, waarmee het toen helemaal niet goed ging. Ik heb de tijd genomen voor de reorganisatie, een fascinerende uitdaging, maar ik was ver weg van de realiteit op het hoofdkwartier. Toen ik werd ingelicht over EPI3, vond ik dat we een verdraaid groot risico namen. Jarenlang was ik bang, niet voor homeopathie, maar voor het onderzoek zelf. Al te vaak wordt zoiets slecht uitgevoerd. Gelukkig hadden we te maken met de beste onderzoekers.”

De studie lijkt wel goed getimed, want net nu kan homeopathie meesurfen op de golf van nieuwe immuno-oncologische medicijnen, die kunnen worden begeleid door homeopathie.

BOIRON. “Ik heb die samenwerking gecreëerd. We moesten het terrein van de zware ziektes veroveren. We hebben daarom contact genomen met specialisten in ziekenhuizen om hen te vragen of we konden komen spreken over homeopathie. Eerst werden we scheef bekeken, maar dan bleek dat een deel van het medische corps, in eerste instantie de oncologen, heel geïnteresseerd was in ons discours. Ik heb ook geen concurrenten in allopathie (de term die in homeopathie wordt gebruikt voor reguliere geneeskunde, nvdr), want ik hou van allopathie. De ontwikkeling van homeopathie valt echt wel te rijmen met de ontwikkeling van allopathie. Het is een surplus, een aanvulling. Lang niet iedereen hoort dat graag. Wij hebben daarmee heel wat mensen gestoord.”

Boiron is al dertig jaar beursgenoteerd.

BOIRON. “Ik herinner me dat de werknemers en familieleden vroegen hoe ze aandelen konden verwerven. Ik kon er geen prijs op kleven en wou dat als bedrijfsleider ook niet zelf doen, want dan kan je nooit voor iedereen goed doen. Daarom zijn we naar de beurs getrokken. Maar we hebben er nooit een beroep op gedaan om kapitaal op te halen. En toch krijg ik soms het verwijt dat ik te veel geld heb. Net nog sprak iemand me aan als money maker.”

In België hebben nogal wat familiale ondernemingen de beurs de voorbije jaren verlaten.

BOIRON. “Dat is niet idioot. Dat overweeg ik al enige tijd. Maar het is complex, want dan moet je een andere manier vinden om je aandeel te waarderen, omdat aandelen nu eenmaal overgaan van de ene op de andere, of je op de beurs genoteerd staat of niet. Als je beursgenoteerd bent, wordt de prijs door iedereen aanvaard.”

Op de beurs kunt u geld ophalen voor een grote expansie.

BOIRON. “Alleen is het niet gemakkelijk doelwitten voor overnames te vinden, want mensen die op wereldniveau aan homeopathie doen, zijn niet dik gezaaid. En ik ga geen allopathisch labo kopen om homeopathie te kunnen doen in China of India. Dus ik weet het allemaal nog niet. Maar groeipotentieel is er zeker. Er zijn veel regio’s waar we niet of nauwelijks aanwezig zijn. Homeopathie vertegenwoordigt wereldwijd ook slechts 0,2 procent van de omzet van medicijnen, terwijl dat in Frankrijk een pak meer is, 2 procent van die omzet. Hoe dat allemaal zal evolueren, weet ik niet.”

Wilt u zo lang mogelijk doorgaan in het bedrijf?

BOIRON. “Dat heb ik me al vaak afgevraagd. Ik ben al enkele keren vertrokken en teruggekeerd. Het is nog niet het juiste moment om te stoppen. Maar de dag dat het zover is, zal het allicht snel gaan, mogelijk omdat ik dan dood zal zijn.”

U hebt al beslist dat Valérie Poinsot, uw operationeel directeur, u zal opvolgen als CEO.

BOIRON. “Omdat iedereen dacht ‘hij wordt oud, wat gaat er gebeuren?’. Ik moest vrij snel beslissen. Ik heb Valérie gekozen.”

Na haar komt uw dochter Annabelle, die al de Franse tak van Boiron leidt.

BOIRON. “Ik heb vijf kinderen, onder wie vier dochters. Annabelle is de enige die in het bedrijf werkt, al zitten twee van haar zussen in de raad van bestuur. Maar Annabelle is een mogelijkheid, en misschien ook mijn zoon. Hij maakt zich op om farmacie te studeren in Italië. Hij lijkt als twee druppels water op mij. Over tien jaar is hij 28. Op die leeftijd was ik al algemeen directeur.”

Bang voor de studie

Boiron pompte 6 miljoen euro in het EPI3-onderzoeksprogramma, de belangrijkste studie die ooit in Frankrijk in de huisartsengeneeskunde werd uitgevoerd. EPI3 liep over zes jaar en omvatte ruim 8500 patiënten en 825 huisartsen.

Het onafhankelijk onderzoek, dat homeopathische en klassieke allopathische medische behandelingen vergeleek, focuste op drie van de meest bij artsen aangemelde ziektebeelden, zoals infecties van de bovenste luchtwegen, en werd geleid door Lucien Abenhaim, de hoog aangeschreven voormalige directeur-generaal voor volksgezondheid van Frankrijk.

De studie toont aan dat patiënten die ook homeopathische geneesmiddelen voorgeschreven krijgen, een vergelijkbare klinische evolutie doormaken maar minder bijwerkingen hebben van conventionele geneesmiddelen.

Van gifsumak tot slangengif

Homeopathie werd eind jaren 1700 ontwikkeld door de Duitse arts Samuel Hahnemann, door de effecten van toxische stoffen op het lichaam te onderzoeken. Hahnemann was overtuigd dat wat een ziekte kan veroorzaken, die ziekte ook kan genezen.

Homeopathie gebruikt een zeer brede waaier van zeer sterk verdunde werkzame bestanddelen, gaande van een plantenextract uit bijvoorbeeld gifsumak, over ui, koper, kwik of inktvisinkt tot slangengif. Die actieve bestanddelen worden in druppels of via kleine suikerkorrels toegediend. Homeopathische geneesmiddelen zijn geregistreerd bij de gezondheidsautoriteiten.