Basel III: bankenlobby haalt grote slag thuis

De forse versoepeling van de Basel-regels is een triomf voor de bankenlobby. De stevigheid van het financieel en bancair systeem gaat er opnieuw op achteruit.

“Het financieel systeem is nauwelijks veiliger dan het in september 2008 was toen Lehman Brothers in elkaar stuikte. Het is nog steeds veel te complex. De activiteiten zijn nog te veel geconcentreerd in grote instellingen en het perspectief van ‘too big to fail’ blijft onveranderd. Voortdurende excessen en herhaalde schandalen bewijzen dat de cultuur van het financiewezen ten gronde niet veranderd is”.

Woorden van een linkse beeldenstormer of een losgeslagen commentator? Nee, hoor, bovengaand citaat komt uit de nieuwjaarsboodschap van Christine Lagarde, de topvrouw van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Dat van Lagarde bekend is dat ze veelal haar woorden zorgvuldig wikt en weegt, geeft enkel maar extra gewicht aan bovengaande uitspraak.

De waarschuwende woorden van Lagarde staan in schril contrast met de concrete actie die het Basel Committee on Banking Supervision (BCBS) tijdens het weekend bekend maakte. Aan dit soort van weekendmeetings kleeft, tussen haakjes gezegd, vaak een crisisgeurtje. Eén van de twee grote innovaties van het Basel III-raamwerk, nl. de verplichting voor de banken om qua liquiditeiten (beschikbare middelen + snel in cash omzetbare activa) omvangrijke buffers aan te houden, wordt fors afgezwakt en op de lange baan geschoven. De redenering was dat met meer omvangrijke liquiditeitsbuffers de weerbaarheid van banken tegen crises zou verhogen. De ook al niet direct om haar wild taalgebruik gekende Financial Times kopt deze ochtend meteen en zeer terecht: “Massive Softening of Basel Bank Rules”.

Het BCBS is hét orgaan bij uitstek waar gewerkt aan de internationale regulering van het internationaal bank- en financiewezen. Dit BCBS functioneert onder de vleugels van de Bank voor Internationale Betalingen (BIB, beter bekend met de Engelse afkorting BIS). Zowel BIB als BCBS werken vanuit Basel. Vandaar dat de opeenvolgende versies van internationale regulering bekend raakten als eerst Basel I en Basel II en nu dus Basel III. De twee grote vernieuwingen in Basel III zijn de liquiditeitsbuffer en hogere kapitaalverplichtingen (een verplichting waar het trouwens zoals uitgewerkt in Basel III ook fundamenteel fout mee zit).

In haar nieuwe beschikking omtrent de bankliquiditeit voert de BCBS drie wijzigingen door. Ten eerste, het type van activa dat in aanmerking mag genomen worden als snel realiseerbare activa groeit fors. Ten tweede, de berekening van de noodzakelijke liquiditeitsbuffer is zodanig gewijzigd dat de banken effectief minder liquiditeiten moeten aanhouden. Ten derde, de banken moeten pas tegen 2019, en niet tegen 2015, aan de herziene normen inzake liquiditeitsbuffers voldoen.

De simpele realiteit is dat deze “massale” versoepeling van de Basel-regels de banken toelaat om meer middelen in te zetten voor wederbeleggingen en minder voor de veiligeheid en de stevigheid van het banksysteem. Afhankelijk van welke wederbeleggingen men kiest, nemen de risico’s die de banken in hun balansen opnemen een beetje, een beetje meer of nogal wat meer toe. In ieder geval mag het duidelijk zijn dat deze ingreep van het Basel-comité ten gronde vooral bedoeld is om de banken de mogelijkheid te bieden tot een hogere winstgevendheid te komen en zodoende sneller voor de broodnodige aanvulling van het eigen vermogen te komen. Loopt het fout met die hogere volumes aan wederbeleggingen, dan is er natuurlijk een probleem.

Deze plotse ingreep vanwege het Basel-comité is niet enkel merkwaardig wanneer gelegd naast de uitlatingen van Lagarde. Helemaal vreemd wordt het als men in een speech van exact twee maanden geleden van Wayne Byres, de secretaris generaal van het BCBS, leest dat “Basel III noodzakelijk is maar niet voldoende”. Byres verwijst dan verder expliciet naar o.m. de beschikkingen inzake de liquiditeitsbuffers. Van enige versoepeling van de voorziene regels kon volgens Byres geen sprake zijn. In september 2012 verklaarde Karolina Ekholm, vice-gouverneur van de Zweedse centrale bank, dat Basel III voor haar onvoldoende streng is. Zij gaf aan dat Zweden de voorzieningen van Basel III inzake liquiditeitsbuffer vroeger dan voorzien in Basel III zou invoeren. In oktober 2011 liet Ajai Choptra, onderdirecteur van de Europa-desk van het IMF, weten dat Basel III (zoals het toen voorlag) absoluut onvoldoende was voor de Europese banken.

Er kan niet ontsnapt worden aan de conclusie dat de bankenlobby een stevige slag heeft thuis gehaald. De afzwakking van de liquiditeitsbuffer als nieuwigheid in Basel III maakt dat er weer een stap terug achteruit gezet wordt in de regulering van het bankwezen. Een nieuw en ernstig incident binnen het bankwezen is terug een stuk dichterbij gekomen. Wat is er nodig om het tot iedereen diep te laten doordringen dat banken vandaag echt te groot zijn en dat schaduwbankieren het Fukushima van de financiële sector was, is en blijft.

Johan Van Overtveldt